ในยุคปัจจุบันที่ผู้หญิงให้ความสำคัญกับการวางแผนครอบครัว การดูแลสุขภาพทางเพศ และการควบคุมอนาคตของตนเอง “ ยาคุม ” กลายเป็นเครื่องมือที่สำคัญในการตอบโจทย์เหล่านี้
ยาเม็ดคุมกำเนิดแบบรับประทาน (oral contraceptive pills) เป็นหนึ่งในทางเลือกยอดนิยมที่ใช้ง่าย ราคาไม่แพง และหาซื้อได้ทั่วไป
อย่างไรก็ตาม ถึงแม้จะเป็นวิธีที่มีประสิทธิภาพสูง หากใช้อย่างไม่ถูกต้อง ประสิทธิภาพก็จะลดลงอย่างมาก
บทความนี้จะพาทุกคนไปเรียนรู้ วิธีการกินยาเม็ดคุมกำเนิดอย่างถูกต้องเพื่อให้ได้ผลเต็มที่ พร้อมทั้งวิเคราะห์
ข้อผิดพลาดที่พบได้บ่อย และวิธีหลีกเลี่ยง เพื่อให้การคุมกำเนิดมีประสิทธิภาพและปลอดภัยมากที่สุด
ประเภทของยาคุมกำเนิดแบบรับประทาน
ก่อนจะพูดถึงวิธีกินที่ถูกต้อง ต้องรู้จักประเภทของยาเม็ดคุมกำเนิดก่อน เนื่องจากมีผลต่อการใช้งานโดยตรง โดยทั่วไปแบ่งเป็น 2 ประเภทหลัก ดังนี้:
- ยาเม็ดคุมกำเนิดแบบฮอร์โมนรวม (Combined Oral Contraceptive Pill: COC)
ประกอบด้วยฮอร์โมน 2 ชนิดคือ เอสโตรเจน และโปรเจสติน ยาชนิดนี้นิยมใช้มากที่สุด
และมีแบบ 21 เม็ด หรือ 28 เม็ด (แบบ 28 เม็ดจะมี 7 เม็ดที่ไม่มีฮอร์โมน หรือเม็ดแป้ง เพื่อให้กินต่อเนื่องทุกวัน)
- ยาเม็ดคุมกำเนิดแบบฮอร์โมนเดี่ยว (Progestin-only Pill: POP)
มีเฉพาะฮอร์โมนโปรเจสติน เหมาะสำหรับผู้ที่มีข้อห้ามในการใช้เอสโตรเจน เช่น คุณแม่ให้นมบุตร หรือผู้ที่มีปัญหาหลอดเลือด
วิธีการกิน ยาคุม ให้ได้ผลเต็มที่
1. เริ่มกิน ยาคุม ให้ถูกเวลา
- เริ่มกินเม็ดแรกอย่างไร:
- ถ้าเริ่มในวันแรกของประจำเดือน: ยาจะเริ่มมีประสิทธิภาพทันที
- ถ้าเริ่มวันอื่น: ควรใช้ถุงยางร่วมด้วยในช่วง 7 วันแรก
- เวลาที่แน่นอนในแต่ละวัน:
กินยาให้ตรงเวลาทุกวัน ไม่ควรคลาดเคลื่อนเกิน 2 ชั่วโมง โดยเฉพาะยาเม็ดคุมกำเนิดชนิดฮอร์โมนเดี่ยว (POP) ที่ต้องเคร่งครัดเรื่องเวลาอย่างมาก
2. กินต่อเนื่องไม่ขาดช่วง
- ชนิด 21 เม็ด: กินทุกวันจนหมดแผง แล้วเว้น 7 วันก่อนเริ่มแผงใหม่
- ชนิด 28 เม็ด: กินต่อเนื่องทุกวัน เริ่มแผงใหม่ทันทีเมื่อหมดแผงเดิม
3. ใช้การเตือนเพื่อไม่ให้ลืม
- ตั้งนาฬิกาปลุก
- ใช้แอปพลิเคชันเตือนการกินยา
- วางยาเม็ดคุมกำเนิดไว้ในที่เห็นชัดเจน เช่น ข้างเตียงหรือกระเป๋าเครื่องสำอาง
4. เข้าใจผลกระทบของยาที่กินร่วม
ยาบางชนิดสามารถลดประสิทธิภาพของยาเม็ดคุมกำเนิด เช่น ยาปฏิชีวนะบางตัว ยารักษาอาการชัก หรือสมุนไพรบางชนิด
เช่น สมุนไพรเซนต์จอห์นเวิร์ต (St. John’s Wort) ควรปรึกษาแพทย์ก่อนใช้ร่วมกัน
5. สังเกตอาการข้างเคียงและปรับตัว
ในช่วงแรกของการกินยาเม็ดคุมกำเนิด บางคนอาจมีอาการเวียนศีรษะ คลื่นไส้ หรือเลือดออกกระปริดกระปรอย
ซึ่งมักหายไปเมื่อร่างกายปรับตัวได้ภายใน 1-3 เดือน หากมีอาการรุนแรง เช่น ปวดขา บวมแน่นหน้าอก หรือเจ็บหน้าอก ควรหยุดใช้และพบแพทย์ทันที
ข้อผิดพลาดที่พบบ่อย และผลกระทบที่ตามมา
1. ลืมกินยา
เป็นสาเหตุอันดับหนึ่งที่ทำให้ยาเม็ดคุมกำเนิดไม่ได้ผล
- ลืมไม่เกิน 12 ชั่วโมง: กินทันทีที่นึกได้ และกินเม็ดถัดไปตามปกติ
- ลืมเกิน 12 ชั่วโมง: ประสิทธิภาพลดลง ใช้ถุงยางร่วมด้วยอย่างน้อย 7 วัน
- ลืมหลายเม็ด: ควรเริ่มแผงใหม่ และใช้ถุงยางร่วมด้วยจนกว่า 7 เม็ดแรกของแผงใหม่จะผ่านไป
2. หยุดกินเองโดยไม่ปรึกษาแพทย์
บางคนหยุดกินเพราะเชื่อข่าวลือว่า “กินนานอันตราย” หรือกลัว “เป็นหมัน” ซึ่งไม่เป็นความจริง
ยาเม็ดคุมกำเนิดไม่ได้ทำให้มีบุตรยากอย่างถาวร
แต่การหยุดเองกะทันหันอาจทำให้ร่างกายขาดฮอร์โมนฉับพลัน และมีโอกาสตั้งครรภ์โดยไม่ตั้งใจ
3. กินไม่ตรงเวลาเป็นประจำ
โดยเฉพาะยาเม็ดคุมกำเนิดแบบฮอร์โมนเดี่ยวที่ไวต่อการเปลี่ยนเวลา
หากกินคลาดเคลื่อนเกิน 3 ชั่วโมง อาจทำให้ระดับฮอร์โมนตกลงและตั้งครรภ์ได้
4. ดื่มแอลกอฮอล์มากเกินไประหว่างการกินยาเม็ดคุมกำเนิด
แม้แอลกอฮอล์จะไม่ลดประสิทธิภาพของยาเม็ดคุมกำเนิดโดยตรง
แต่หากเมาแล้วลืมกินยาหรืออาเจียนภายใน 2 ชั่วโมงหลังการกินยา ยาจะไม่ดูดซึมเข้าสู่ร่างกายเต็มที่
5. กินยาในช่วงท้องเสียหรืออาเจียน
หากมีอาการเหล่านี้ภายใน 2 ชั่วโมงหลังจากกินยา ร่างกายอาจดูดซึมยาได้ไม่เพียงพอ ควรกินซ้ำอีกเม็ดทันที หรือใช้วิธีคุมกำเนิดเสริม เช่น ถุงยางอนามัย
คำแนะนำเพิ่มเติมสำหรับการใช้ยาเม็ดคุมกำเนิดอย่างปลอดภัย
1. ตรวจสอบประวัติสุขภาพก่อนเริ่มใช้
ผู้ที่มีภาวะสุขภาพบางอย่าง เช่น โรคหัวใจ ความดันโลหิตสูง มีประวัติลิ่มเลือดอุดตัน หรือสูบบุหรี่ ควรปรึกษาแพทย์ก่อนเริ่มกินยาเม็ดคุมกำเนิด เพราะอาจเสี่ยงอันตรายจากผลข้างเคียงของฮอร์โมน
2. ไม่ควรกินยาเม็ดคุมกำเนิดต่อเนื่องเป็นปีโดยไม่พบแพทย์
ควรตรวจสุขภาพประจำปี เช่น ตรวจเต้านม ตรวจภายใน และหารือกับแพทย์หากต้องการใช้ยาเม็ดคุมกำเนิดต่อเนื่องหลายปี
3. หากวางแผนจะมีบุตร ควรหยุดยาก่อนล่วงหน้า
หากต้องการตั้งครรภ์ ควรหยุดยาเม็ดคุมกำเนิดและปล่อยให้ประจำเดือนมาปกติ 1-3 รอบก่อน เพื่อให้ร่างกายพร้อมต่อการตั้งครรภ์ และสามารถประเมินรอบการตกไข่ได้แม่นยำขึ้น
ข้อดีของการกินยาเม็ดคุมกำเนิดอย่างถูกต้อง
- ลดโอกาสการตั้งครรภ์ได้มากกว่า 99%
- ประจำเดือนมาสม่ำเสมอและลดอาการปวดประจำเดือน
- ลดความเสี่ยงของโรคบางชนิด เช่น ซีสต์ในรังไข่ เยื่อบุโพรงมดลูกเจริญผิดที่
- ช่วยเรื่องผิวพรรณในบางกรณี เช่น ลดสิวจากฮอร์โมน
การกิน ยาคุม ไม่ใช่แค่เรื่องของการป้องกันการตั้งครรภ์เท่านั้น แต่ยังเป็นเรื่องของ “ความรับผิดชอบต่อตัวเอง” และ “สุขภาพระยะยาว” ของผู้หญิง
ยาเม็ดคุมกำเนิดเป็นเครื่องมือที่มีประสิทธิภาพสูง แต่จะได้ผลเต็มที่ก็ต่อเมื่อผู้ใช้มีความรู้ความเข้าใจ และใช้มันอย่างถูกต้องสม่ำเสมอ
ข้อผิดพลาดเล็กน้อย เช่น ลืมกิน ลืมเวลา หรือหยุดยาเอง โดยไม่คิดว่า “มันจะเป็นไรไป” อาจนำไปสู่การตั้งครรภ์ไม่พึงประสงค์ ซึ่งเปลี่ยนแปลงเส้นทางชีวิตของผู้หญิงคนหนึ่งได้อย่างมาก
หากคุณกำลังเริ่มใช้ หรือเคยใช้แต่ไม่แน่ใจว่าถูกต้องหรือไม่ บทความนี้หวังว่าจะช่วยให้คุณเข้าใจการใช้งานมากขึ้น พร้อมหลีกเลี่ยงข้อผิดพลาดที่ไม่ควรเกิดขึ้น เพื่อความปลอดภัยและความมั่นใจในทุกช่วงชีวิตของคุณ